مجازات واکنش و عکس العمل جرم است. و جرم و مجازات دو روی سکه هستند که همواره در کنار هم وجود دارند و به طور معمول متعاقب جرم، بحث مجازات پیش می آید. در این مبحث قصد داریم مجازات و توجیه مجازات و نظریات مربوط به مجازات را بررسی کنیم.
توجیه کیفر یا مجازت به چه نحو است؟
با توجه به این که اساساً کیفر یا مجازات موضوع شر است و اجرا و اعمال آن نیاز به توجیه و دلیل مناسب دارد می بایست نسبت به توجیه کیفر یا مجازات دلایل قابل قبولی ارائه شود.
برای ارتباط با وکیل کیفری با گروه وکلای السا تماس بگیرید.
توجیه مجازات چه اثری دارد؟
ما اگر توجیه شویم به راحتی تن به مجازات می دهیم و نسبت به نهاد مجری مجازات گارد نمیگیریم. بنابراین توجیه مجازات موجب مشروعیت مجازات و نهاد مجری مجازات است. پذیرش هر کدام از دیدگاه هایی که نسبت به توجیه مجازات است در سیاست کیفری و شیوه تعیین مجازت موثر است. پس اول باید دیدگاه هایی که در توجیه مجازت است اشاره شود:
1-فایده گرایان(پیامدگرایان)
مجازات یا کیفر ذاتا شر است ولی به دلیل منافع که دارد نفعش از شرش بیشتر است پس وجود آن توجیه می شود. با مجازات به دنبال منفعت هستیم که این منفعت ممکنه فردی یا همگانی باشد. پیامدگرایان به دنبال بیشترین خوشبختی هستیم و مجازات می تواند خوشبختی عده ای را تضمین کند و بدون مجازات خوشبختی همگانی در معرض اسیب است.
پیامدگرایان معتقدند هدف در جامعه رسیدن به اصل خوشبختی است و مجرم ها مانع لذت و خوشبختی هستند پس مجازات این افراد خوشبختی اکثر افراد را تضمین می کند.
2-سزاگرایان (عدالت استحقاقی)
سزاگرایان اعتقاد به عدالت و اخلاق دارند و اصول اخلاقی داشتند.
فردی که مرتکب جرم می شود اصول اخلاقی را بهم می زند و یکی از اصول اخلاقی رعایت عدالت است و عدالت هم به این معنی است که بدی در برابر بدی و خوبی در برابر خوبی.
باید به میزان استحقاق که دارد مجازات شود.
و باید به میزان استحقاقش مجازات کنیم نه کمتر و نه بیشتر
فرد مجرم مستحق سرزنش است و فارغ از هر نفعی باید دولت او را سرزنش کند حتی اگر هیچ نفعی نداشته باشد
ما باید با اصل اخلاق و عدالت رفتارها را بسنجیم و اگر کسی مستحق مجازات شد باید دریافت کند حتی اگر با مجازت او بیشترین بدبختی و شر به دنبال بیاید.
بنابراین ما وظیقه داریم اصول اخلاقی را رعایت کنیم حالا چه پیامدی دارد مهم نیست
طبق این دیدگاه بزهکار باید آن چه که شایستهاش است را دریافت کند و اصلا دنبال کاهش جرایم هم نیستیم. و هیچ توجیهی جز استحقاق مجرم برای مجازات نداریم
کانت یکی از نظریه پردازان معتقد است :
– انسان ها عاقل هستند و بنابراین در صورت انجام رفتار مجرمانه سزاوار سرزنش هستند.
– مجازات یا کیفر نمی تواند صرفاً به عنوان وسیله ای برای ارتقا مصلحت دیگر خواه مصلحت مرتکب یا دیگران اعمال شود بلکه باید در تمام موادر به این دلیل اجرا شود که فرد مرتکب جرم شده است
-اگر جامعه ای که در جزیره زندگی می کند تصمیم بگیرد که جزیره را ترک کند باید اخرین مجرم را مجازات کند حتی اگر بعد از آن جامعه ای در آن جزیره وجود نداشته باشد در غیر این صورت همگی در جرم او شریک هستند . از این رو که هر کسی باید مجازات رفتاری که انجام داده را تحمل کند .
هگل به عنوان دیگر نظریه پرداز سزاگرایی:
هگل معتقد بود که با مجازات یا کیفر جرم از بین می رود و گرنه کماکان جرم اثرش می ماند
جرم نفی حق است و مجازات نفی جرم بنابراین مجازات تحکیم حق محسوب می شود.
مهم ترین اثر اموزه های سزادهی چیست؟
–کاهش خشونت نگاه فایده گرایی:
اموزه های نگاه بازدارنده یا فایده گرا موجب ترویج مجازات های شدید در اروپا شد و هر کسی مجازات میکرد با این عنوان که هدف ما این است که بازدارندگی ایجاد کنیم و ارعاب ایجاد کنینم
-با نگاه فایده گرایی مجازات ها به راحتی توجیه می شود و نگاه فایده گرایی موجب افزایش مجازت شدید می شود.
-سزاگرایان با تاکید بر استحقاق ترمز این میزان مجازات های ناروا که به بهانه ایجاد نفع همگانی بود را کشیدند
–بررسی تناسب جرم و مجازات: مکتب سزادهی از بس به عدالت توجه می کرد به تناسب جرم ومجازات تاکید می کرد
-احترام به انسان : نباید از انسان ها برای رسیدن به هدف استفاده کرد مثلا ارعاب بقیه
ایراد دیدگاه سزادهی چیست؟
-دو عنوان کلی عدالت و استحقاق را به ما معرفی کردند ولی دقیقا ابعادشو مشخص نکردن
-خب قبوله هر کی باید به اندازه جرمش مجازت شه
-حالا سارق مستحق چه مجازتی است؟ گلاهبرداری چی؟ قاتل چی؟
اصلا گیر ما تو همین استحقاقه که نمی تونینم تشخیص بدیم
یعنی یه کلمه شیک وارد کرد ولی ابعادشو توضیخ نداد
3-پیامدگرایی:
نقطه مقابل دیدگاه سزاگرایی است
پیامد گرایی توجه به اهداف مجازات دارد.
مجازات فی نفسه ارزشی ندارد / بلکه در جهت رسیدن به هدف توجیه می شود.
در این نگرش به این دلیل که قرار است به هدف خوبی برسیم ابزار مجازات را توجیه می کنیم
در حالی که سزاگرایان می گفتند اصلا مهم نیست چه هدفی میخوای برسی بلکه عدالت ایجاب می کند که مجازات انجام شود و چه نتایج خوبی حاصل شود چه بد
پیامدگرایان معتقد هستند که انسان موجودی خود خواه و منفعت طلب است. در واقع این نگرش معتقد است که انسان فکر می کند و اندیشه می کند و کاری را انتخاب میکند که براش بیشترین نفع را داشته باشه
بنابراین انتخاب جرم یک انتخاب آگاهانه است بنابراین کسی که جرم را انتخاب می کند مسئول ست
در این راستا مجبوریم برای کسانی که اگاهانه جرم را انتخاب می کنند مجازات در نظر گرفته شود تا این که معادله ذهن مجرم به هم بریزد .
نحوه تعیین مجازات بر اساس اصل لذت -رنج است
یعنی توسط مجازات باید رنجی را تحمیل کنیم که انسان های حسابگر لذت جو جرم را انتخاب نکنند.
مجازات کردن دو توجیه عمده دارد :
1-بازدارندگی عام : همه درد را ببینن و دیگه تو حساب کتاباشون نرن دنبال جرم
2-بازدارندگی خاص: خود مجرم هم درد بکشه و دیگه تکرار نکنه
· برخی از اندیشمندان این مکتب
بکاریا
بکاریا از اندیشمندان مکتب پیامدگرایان است .کتاب رساله جرایم و مجازات هابه نگارش بکاریا در آمده است.
برخی از اعتقادات بکاریا به شرح زیر است:
– مجازات ها باید بیشترین خوشی را برای بیشترین تعداد افراد فراهم کنند و از طرفی کمترین رنج را در بدن مجرم بگذارد.
-با کمترین درد به مجرم کاری کنیم که هم مجرم درس عبرت بگیره هم بقیه
کاری کنه یکی درد بکشه ولی لااقل واسه بقیه احساس امنیت وخوشی بیاره
منه سارق را زندانی می کنی و بقیه احساس امنیت می کنن
-بکاریا معتقد بود که به جای شدت مجازات به قاطعیت مجازات توجه شود از هر چیزی نیاز به قاطعیت داریم تا شدت
بنتام:
از دیگر نظریه پردازان پیامدگرایان مجازات به شرح زیر است. بنتام پایه گذار این مکتب بود و مسئله اصلی حقوق جزا اینه که چگونه جرم را رنج آور بسازیم
با قانون جزا مردم را ملزم به عاقلانه ترین انتخاب می کنیم/
مرتکبین جرایم را باید مجازت کنیم چون آن ها ازادانه جرم را انتخاب کرده اند
در مجموع از نظرات بنتام و بکاریا می توان 4 نکته مهم را برداشت کرد :
1-انسان مختار است
2- انسان منفعت طلب و لذت جو است
3-باید با مجازات کردن ضرر ارتکاب جرم را بیشتر از نفع آن کنیم.
4-مجازات با اهداف بازدارندگی نسبت به مجرم و سایرین صورت می گیرد.
ایرادات نظریه پیامدگرایی مجازات به چه نحو است؟
1-همه انسان ها با هم برابر نیستند و قدرت تعقل برابری هم ندارند / کودک و مجنون پس نمی تونی فقط جرم را در نظر بگیری و به مجرم توجه نکنی
2- کی گفته انتخاب جرم بر اساس عقله / بعضی اوقات عقل می گه قلان کار را نکن ولی مرتکب می کنه مثل کسی که تحت وسوسه جنسی تجاوز می کنه/ یا معتادی که همه زندگیشو از دست داده باز میره دنبال خرید مواد
3- اگر همه از نظر عقلی برابر و از نظر مسیئوایت هم برابر هستند و شیوه اندیشه هامون هم برابره
پس باید آمارها در همه جای کشور برابر باشه
ولی چرا مناطق فقیر بیشترین سارق ها را داره
پس نمی تونی بگی که همه ما یک شیوه ارزیابی سود و منفعت داریم
4-انسان ها ابزار دست شما نیستن که باهاشون برای رسیدن به اهدافتون از اونا استفاده کنید
چون شما میخواید بترسید منو مجازات کنن
5-به واقعیت های موجود جامعه بی توجه است؛ فقر و بیکاری و ..
در مجموع انسان ها چون شرایط برابر ندارند یکی فقیر و یکی ثروتمند و یکی عاقل و یکی مجنون و .. مسئولیت مساوی آن ها منطقی نیست و بدون توجه به مجرم و به صرف توجه به جرم نمی توان مجازتی عادلانه در نظر گرفت.