وثیقه کیفری

قرار وثیقه کیفری یکی از مهم ترین قرارهای تامین است که می بایست مدنظر وکیل کیفری قرار بگیرد این قرار که به منظور تضمین دسترسی به متهم و حضور به موقع وی در مرجع قضایی در موارد لزوم و همچنین تضمین حقوق بزه دیده توسط مرجع قضایی صادر می گردد. ممکن است مقام قضایی بازداشت را برای متهم مناسب ندیده و قراری خفیف تر یعنی قرار وثیقه کیفری را برای وی در نظر بگیرد. مقام صادر کننده وثیقه کیفری حسب مورد می­تواند دادیار یا بازپرس یا قاضی دادگاه باشد. ممکن است بسته به نوع جرم قراری که برای متهم در نظر گرفته می­شود قرار وثیقه کیفری باشد.

وثیقه کیفری در بین مردم بیشتر به عنوان وثیقه ملکی رواج پیدا کرده است. به این معنا که متهم ملکی را به عنوان وثیقه بسپارد و مکلف شود که هر زمان توسط مرجع قضایی احضار شد حضور چیدا کن والا وثیقه وی ضبط گردد. لیکن وثیقه کیفری فقط به عنوان ملک و مال غیرمنقول نیست بلکه وثیقه کیفری می­تواند وجه نقد، ضمانت نامه بانکی و مال منقول و مال غیرمنقول باشد.

وقتی قرار وثیقه کیفری صادر می­شود مرجع قضایی این قرار را به متهم ابلاغ می­کند. به این قرار، قرار اخذ وثیقه هم گفته می­شود. قرار وثیقه کیفری همیشه مبلغی دارد و مالی که به عنوان وثیقه سپرده می­شود باید با آن مبلغ تناسب باشد. مثلاً اگر قرار وثیقه بسته به نوع جرم و ضرر و زیانی که وارد شده، 500 میلیون تومان باشد، ملکی که سپرده می­شود باید کمی بیشتر از این مبلغ(برای کسر هزینه­ های مربوط و جبران ضرر و زیان محکوم له) ارزش داشته باشد.

ارزش این ملک نیز توسط کارشناس مشخص می­گردد و به دادگاه اعلام می­شود. در صورتی که متهم این مبلغ را به دادگاه بسپارد یا ملکی را که این میزان ارزش را دارد معرفی کند و مرجع قضایی آن را بپذیرد، قرار قبولی وثیقه را صادر می­نماید. اگر متهم نتواند مالی معرفی کند و به وثیقه بسپارد یا اینکه وثیقه معرفی شده توسط مقام قضایی قبول نشود، بازداشت می­شود. اما در صورتی که قرار قبولی وثیقه صادر شود، متهم آزاد می­گردد ولی مکلف است که هر زمان توسط مرجع قضایی احضار شد حضور پیدا کند.

متهم نمی ­تواند به قرار وثیقه کیفری اعتراض کند. به عنوان مثال نمی­تواند بگوید که مبلغی که برای قرار وثیقه توسط بازپرس در نظر گرفته شده مبلغ زیادی است. لیکن اگر وثیقه منجر به بازداشت متهم شود، به استناد ماده 226 قانون ایین دادرسی کیفری می­تواند به اصل قرار منتهی به بازداشت وعدم پذیرش وثیقه خود اعتراض کند.

نکته مهم دیگر آن است که شخص وثیقه گذار هم می­تواند خود متهم باشد و هم ممکن است شخص ثالث باشد. اگر وثیقه گذار شخص ثالث باشد و وثیقه کیفری را بسپارد، در حقیقت مکلف می­شود که هر زمان مرجع قضایی حضور متهم را لازم دانست در هر مرحله وی را به مرجع قضایی تسلیم نماید. این امر به وثیقه گذار تفهیم می­شود . ضمانت اجرای عدم معرفی متهم به او گوشزد می­گردد. البته اگر وثیقه گذار فوت کند، دادگاه هیچ وقت نمی تواند ورثه وی را ملزم کند که متهم را معرفی نمایند زیرا ممکن است که ورثه وثیقه گذار اصلا متهم را نشناسند و این تعهد یک تعهد قائم به شخص است.

تبدیل وثیقه کیفری به موجب قانون امکان پذیر است. یعنی وثیقه گذار می­تواند تقاضا دهد که مال دیگری به عنوان وثیقه معرفی شود. در این صورت مقام قضایی باید مجدد نسبت به بررسی وثیقه کیفری اقدام نماید و اگر آن را متناسب دانست دستور آزادی وثیقه سابق را بدهد و نسبت به قرار وثیقه جدید هم قرار قبولی وثیقه را صادر نماید.

وثیقه گذار اگر شخص ثالث باشد می­تواند در هر مرحله ای اعم از دادسرا یا دادگاه رفع مسئولیت خود را تقاضا کند منتها این امر یک شرط مهم دارد و آن این است که وی فقط زمانی می­ تواند رفع مسئولیت و آزادی وثیقه کیفری خود را درخواست کند که متهم را به مرجع قضایی تحویل دهد. در غیر اینصورت رفع مسئولیت وی امکانپذیر نخواهد بود.

توقیف وثیقه کیفری نیز دارای اهمیت فراوانی است. اگر متهم تخلف کند و با وجود اینکه احضار می­شود در مرجع قضایی حضور پیدا نکند، وثیقه توقیف خواهد شد. این امر بسته به اینکه وثیقه گذار شخص متهم است یا شخص ثالث متفاوت خواهد بود. اگر وثیقه گذار خود متهم باشد ابتدا به وی ابلاغ می­شود که در مرجع قضایی حضور یابد و به اصطلاح احضار می­شود. اگر حضور پیدا نکرد، و عذر موجه هم نداشت در صورت ابلاغ واقعی اخطاریه، به دستور دادستان از وثیقه کیفری معادل وجه قرار ضبط و توقیف می­گردد(مثلاً اگرمبلغ قرار وثیقه 500 میلیون تومان باشد و ملک معرفی شده 700 میلیون تومان ارزش داشته باشد، 500 میلیون تومان ضبط و 200 میلیون تومان به وثیقه گذار مسترد می­گردد).

اما اگر کسی که وثیقه کیفری را سپرده، شخص ثالث مثلاً پدر یا دوست متهم باشد، ابتدا متهم را احضار می کنند اگر حضور نیافت و عذر موجه اعلام نکرد، به وثیقه گذار اخطار می کنند که ظرف مدت یک ماه متهم را تحویل دهد. در صورتی که اخطاریه ابلاغ واقعی شده باشد(یعنی به خود وثیقه گذار ابلاغ شود) و وی متهم را تحویل ندهد به دستور دادستان وثیقه ضبط می­شود. وثیقه گذار می­تواند به دسنور دادستان ظرف ده روز اعتراض نماید. مثلاً مدعی شود که متهم را در موعد مقرر حاضر نموده است یا اینکه برای حاضر ننمودن متهم عذر موجهی داشته است. نکته مهم اینکه اگر متهم تبرئه هم شود این امر تاثیری در قرار وثیقه کیفری ندارد و در صورت تخلف متهم یا وثیقه گذار شخص ثالث باید مبلغ مندرج در وثیقه کیفری را بپردازند و وثیقه کیفری ضبط می­گردد. در این موارد هم زمان می توان دستور جلب متهم را هم صادر نمود.