محارم نسبی
هر اجتماعی ضمن شرایطی که ارضای غریزه جنسی را تحت آن شرایط مجاز می شمارد؛ مواردی را نیز برای هر فرد جز یک منطقه ممنوع جنسی قرار می دهد. افرادی که داخل در چنین منطقه ممنوعی واقع می شوند به داشتن روابط جنسی با یکدیگر مجاز نیستند. از این رو این منطقه را به اعتباری میتوان منطقه یا شبکه تحریم جنسی نامید.
در هر اجتماعی آمیزش جنسی دو فرد زمانی مجاز است که آن دو از یک منطقه تحریم جنسی نباشند. افرادی که درون یک شبکه تحریم جنسی قرار گرفته باشند، محارم یکدیگر خوانده میشوند.
با این که منطقه یا شبکه تحریم جنسی در هر اجتماعی وجود دارد این شبکه در تمام جوامع مختلف بشری کاملا متفاوت است. در واقع هر جامعه دارای شبکه تحریم جنسی خاص خویش است. دایره این مناطق ممکن است در جامعهای مضیق یا وسیع تر باشد. بنابراین تعیین محارم امری اعتباری و نسبی است و نه طبیعی.
به طور مثال ازدواج پسر عمو و دختر عمو در اسلام نه تنها حرام نیست بکه ممدوح و موکد نیز تلقی شده است در صورتی که در مسیحیت بویژه در میان شاخه کاتولیک این ازدواج حرام است.
بنابراین تعیین محارم امری طبیعی و فطری نیست، بلکه تعیینی و مجعول و تابع یک سلسله اوامر است. هر چند که ماهیت این عوامل بهدرستی معلوم نمیباشد. با این حال به نظر میرسد علت اجتماعی که خود مرکب است از انگیزه های روانی و اقتصادی و غیره بیش از سایر علل پاسخ گوی تعیین محارم است.
تفاوت مفهوم محارم و اقارب و خویشاوندان چیست؟
مفهوم محارم را چنان که برخی تصور کرده اند، نباید با مفهوم «ارحام»، «اقارب» و «اقوام» و یا خویشاوندان نزدیک اشتباه کرد. در حقیقت در هر نظام فقهی و حقوقی و اجتماعی؛ «محارم» به کسانی اطلاق می شود که ازدواج با آن ها در آن نظام تحریم شده باشد، اعم از این که این اشخاص نسبت به یکدیگر در خویشاوندی یک درجه دورتر یا نزدیکتر باشند. «محارم» از نظر زمان، یا دقیق تر بگویم به اعتبار یک شرط خارجی به دو دسته «محارم دائم یا غیر مشروط» و «محارم موقت یا مشروط» تقسیم می شوند.
«محارم دائم یا غیر مشروط» کسانی هستند که در یک جامعه و یک سیستم زناشویی همواره ازدوجشان با یکدیگر بدون شرط و مطلقاً تحریم شده است. «محارم موقت یا مشروط» محارمی هستند که تنها بر اثر وجود یک شرط خارجی از قبیل زمان عده یا خویشاوندی بر اثر وصلت، ازدوجشان با یکدیگر تحریم شده است لیکن پس از رفع آن شرط خارجی که سبب تحریم به شمار می رود، حرمت ازدواج نیز رفع می شود. به عبارت دیگر تحریم دائم، سبب تحریم ذاتی و تحریم مشروط سبب تحریم عارضی تلقی شده است.
تحریم عارضی دائم چیست؟
در اسلام نوع دیگری از تحریم وجود دارد که می توان آن را« تحریم عارضی دائم » نامید به این معنی که در این نوع تحریم سبب تحریم ذاتی نیست و عارضی است لیکن زمانی که عارض شود هر چند هم به ظاهر علت تحریم مرتفع شود، با این وصف خود تحریم دیگر مرتفع نخواهد شد. مانند تحریم مادرزن برای داماد که به محضآن که عقد زناشویی میان مردی و دختر زنی واقع شود، آن زن برای همیشه بر داماد خود حرام خواهد بود اگر چه آن عقد که سبب تحریم شده است خود منجر به طلاق بگرد.
تفاوت محارم عام و خاص در چیست؟
از طرفی می توان محارم را در دسته بندی دیگری به محارم عام و خاص تقسیم کرد. محارم عام در این تعریف شامل افرادی می شود که ازدواج با آن ها ممنوع است و محارم خاص در واقع دستهای از محارم عام می باشند که نه تنها ازدواج با آن ها مطلقاً ممنوع است بلکه رابطه جنسی با این افراد مشمول تجریم و مجازات است.
در واقع در سیستم هایی حقوقی که زنا به تراضی جرمانگاری شده است زنا و رابطه جنسی با محارم خاص مجازاتی شدیدتر دارد و درسیستم های حقوقی که زنا و رابطه جنسی مبتنی بر رضایت جرم انگاری نشده است رابطه جنسی با محارم خاص مشمول مجازات است. در پژوهش حاضر منظور از محارم در واقع محارم خاص است و رابطه جنسی با محارم خاص مورد بررسی قرار می گیرد که در قانون مجازات اسلامی ایران محارم خاص شامل محارم نسبی و زن پدر میشود.
مشاوره در خصوص دعاوی خانواده
محارم نسبی چه کسانی هستند؟
قوانین ازدواج و تعیین محارم رابطه ای مستقیم و تعیین کننده با یکدیگر دارند. بحث تعیین محارم در میان فرهنگ ها و جوامع گوناگون از همان نیمه سده نوزدهم وارد حوزه نظری شد و تا نیمه های قرن بیستم از زوایای مختلف در قالب و چارچوب نظری مختلف مطرح شد.
محارم عام همان طور که اشاره شد دسته ای از محارم هستند که ازدواج با آن ها تحریم شده است و در قوانین و مذاهب مختلف دایره شمول متفاوتی دارد و با توجه به این که تمرکز پژوهش حاضر بر روی محارم خاص است، محارم خاص را در قوانین کشورهای مختلف و مذاهب مختلف بررسی می کنیم و صرفا به دایره شمول محارم عام را در اسلام و قوانین ایران بررسی می کنیم و محارم خاص را در قوانین و مذاهب مختلف بررسی خواهیم کرد.
محارم از منظر اسلام به سه دسته تقسیم می شود که در این قسمت به تفصیل به آن اشاره می شود:
قرابت نسبی خویشاوندی مربوط به خون است و بین کسانی وجود دارد که داری یک خون و نیاکان مشترک هستند. قرابت نسبی به قرابت در خط مستقیم و قرابت در خط اطراف تقسیمبندی میشود. قرابت در خط مستقیم رابطهای است خونی بین دو نفر که یکی از آنان بی واسطه (مانند فرزند) یا با واسطه (مانند نوه) از دیگری تولد یافته است.
قرابت در خط اطراف رابطه است خونی بین افرادی که از نسل شخص ثالثی باشند، مانند خویشاوندی بین برادران یا میان برادر و خواهر اعم از این که از یک پدر و مادر بوده و یا فقط پدر یا مادر مشترک داشته باشند. شخص ثالثی که خویشان نسبی خط اطراف را به هم می پیوندد و نقطه اتصال و ارتباط آن ها به شمار میآید، در اصطلاح حقوقی «جامع نسب» نامیده می شود.
در حقوق اسلام خویشان خط اطراف را حواشی گویند. اقرباء(خویشان) نسبی خط اطراف چند دسته اند: بعضی قرابتشان از جانب پدر و مادر و برخی تنها از طرف پدر و بعضی فقط از ناحیه مادر است. قرابت دسته اول قرابت ابوینی یا بطنی یا تنی یا پدر و مادری نامیده می شود. قرابت دسته دوم قرابت ابی یا صلبی یا پدری نامیده می شود و به قرابت دسته سوم قرابت امی یا بطنی یا مادری می گویند.
بنابر قوانین شرعی دین اسلام، افزون بر محارم تعیین شده دین یهود، افراد دیگری نیز شامل محارم میشوند. بر این اساس افراد علاوه بر محارم یاد شده در دین یهود (پدر و مادر و جد و جده و خواهر و برادر و فرزندان و نوادگان) با افراد زیر نیز نمی توانند ازدواج کنند: عمو عمه خاله دایی وفرزندان خواهران و برادران. دین مسیحیت نیز افزون بر محارم آورده شده در دین یهود و اسلام ، محارم دیگری را نیز در بر میگیرد که عبارتاند از فرزندان عمو و عمه و خاله و دایی.
در آیه 23 سوره مبارکه نساء کسانی که نکاح با آن ها حرام است ذکر شده اند: «نکاح اینان بر شما حرام شده است :
مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمه هایتان، و خالههایتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادرهایتان که به شما شیر دادهاند و خواهران رضاعی شما و مادرن زنانتان و دختران همسرانتان که آن دختران در دامن شما پرورش یافته اند و و با آن همسران همبستر شده اید- پس اگر با آن ها همبستر نشده اید بر شما گناهی نیست(که با دخترانشان ازدواج کنید)- و زنان پسرانتان که از پشت خودتان هستند و جمع دوخواهر با همدیگر- مگر آن چه در گذشته رخ داده باشد- که خداوند آمرزنده و مهربان است ».
بر اساس این آیه خداوند بر مردان، ازدواج با مادر؛ خواهر، عمه ، خاله، دختر خواهر، دختربرادر و … را حرام نموده است. بدین ترتیب، چون گروه های ذکر شده نسبت به هم محرم محسوب می شوند حرمت ابدی در بین آن ها وجود دارد یعنی طبق آیه مزبور هیچ مردی نمیتواند با کسانی که نام برده شده تا ابد ازدواج نماید و ازدواج با آنها حرمت ابدی دارد. زیرا آن ها بالذات محرمند.
ازدواج با محارم نسبی چه حکمی دارد؟
بدین گونه فرقی نمی کند که آیا میدانسته و یا جاهل بوده است. چنان که امام خمینی می فرماید:«ازدواج با محارم حرام است مثل مادر و خواهر و مادر زن و مادر بزرگ و خاله وعمه و برادر زاده و خواهر زاده و خواهر رضاعی» تمام فقیهان شیعی مانند صاحب جواهر معتقدند که ازدواج با محارم نسبی و رضاعی حرام است و در این زمینه جهل و غیر جهل فرقی نمی کند.»
بنابراین محارم نسبی برای مردان عبارتند از: مادر و مادر بزرگ، دختر و نوه های دختری، خواهر، دختر خواهر و نوادگان او، دختر برادر و نوادگان او، عمه، عمه پدر و مادر، خاله ، خاله پدر و مادر، محارم نسبی برای زنان عبارتند از : پدر و پدر بزرگ و پسر و نوادگان پسری، برادر و نوادگان برادر، پسر خواهر و نوادگان خواهر ؛ عمو ، عموی پدر و مادر، دایی و دایی پدر ومادر. و محارم نسبی برای زنان نیز عبارت است از: پدرو پدر بزرگ پدری و مادری به بالا، پسر و نوادگان پسری و دختری تا آخر، برادر، پسر برادر و نوادگان او تا آخر، پسر خواهر ونوادگان او تا آخر، عمو و عموهای پدران و مادران به بالا، دایی و دایی های پدران و مادران به بالا.
برای ارتباط با وکیل خانواده با ما تماس بگیرید