سند تجاری

سند تجاری چیست

سند تجاری در قانون تجارت تعریف شده است. سند تجاری به دو دسته عام و خاص تقسیم می شود سند تجاری عام به اسنادی گفته می شوند که بین تجار منتقل می شوند و قرار نیست جایگزین پول شوند در حالی که سند تجاری خاص جایگزین پول می شود. بنابراین جایگزین پول شدن در سند تجاری به معنای خاص آن ویژگی مهمی است که در چک و سفته و برات وجود دارد.

دارنده اسناد تجاری اصولا حقوق متعددی دارد با این حال در برخی موارد  می توان علیه دارنده سند به ایراداتی استناد کرد و وجه مروبطه را وصول نکرد. در این نوشتار به برخی ایراداتی که دارنده می تواند به آن استناد کند اشاره می شود.

1-ایراد جعل امضا

در صورتی که سند تجاری در وجه شخصی صادر شده باشد و چند نفر این سند تجاری را به هم منتقل کرده باشند و یکی از این افراد سند تجاری را به امانت گرفته باشد و به نام دیگری منتقل کند با توجه به این که این شخص امضایش جعل شده است دارنده سند تجاری نمی تواند برای وصول سند تجاری به شخصی که امضایش جعل شده است مراجعه کند.

لازم به ذکر است که این فرض فقط در حالتی است که امضای شخصی جعل شده باشد و در صورتی که سند تجاری به شخصی به امانت سپرده شود و این شخص با خیانت در امانت سند تجاری را به شخص دیگری منتقل کند دارنده با حسن نیت تلقی می شوند و دارنده با حسن نیت این حق را دارد که به هر کدام از امضا کنندگان مراجعه کند و به فرضی که یکی از انتقال دهنده ها سند خود بزه دیده خیانت در امانت شده باشد می بایست وجه سند تجاری را پرداخت کند و به منظور شکایت بابت خیانت در امانت اقدام کند/.

2- ایراد تزویر پس از امضای سند

ایراد تزویر پس از امضای سند نیز از دیگر ایراداتی است که می توان علیه دارنده به آن استناد کرد. یکی از اصول مهم در اسناد تجاری این است که افرادی که سند تجاری را امضا می کنند به میزان مبلغی که در زمان امضای سند تجاری امضا کرده اند نسبت به سند تجاری مسئولیت دارند بنابراین اگر شخصی به تزویر سند تجاری را تغییر دهد خود نسبت به این رفتار مسئول است .

بنابراین در صورتی که تزویری صورت گرفته باشد فقط شخصی که مرتکب تزویر و فریب شده است نیست به دارنده سند تجاری مسئولیت دارد و الباقی به میزان مبلغی که امضا کرده اند مسئولیت دارند.

3-ایراد امضا سند تجاری توسط نماینده فاقد اختیار

سند تجاری ممکن است توسط نماینده فرد صادر شود. نمایندگی در صدور اسناد تجاری می تواند حالت های متعددی داشته باشد. در برخی موارد نماینده اختیار صدور سند تجاری را دارد و و نمایندگی خود را نیز قید کرده است در این حالت نماینده هیچ اختیاری در مورد سند تجاری نداردو اصیل مسئولیت پرداخت سند تجاری را دارد.

با این حال در برخی موارد نماینده اختیار صدور سند تجاری را به نمایندگی دارد ولی نمایندگی خود را قید نکرده است.

در این فرض

– اگر دارنده از نمایندگی اطاع پیدا کرد اصیل مسئول است

–  اگر دارنده از نمایندگی اطلاع پیدا نکرد نماینده مسئول است.

حالت سوم زمانی است که شخص نماینده نیست ولی نمایندگی خود را قید کرده است.

در این وضعیت دو حالت متصور است:

– نماینده اساساً اختیار ندارد اگر نماینده اساسا اختیار نداشته باشد مسئولیت متوجه نماینده است .

– نماینده اختیار صدور تا مبلغی را دارد: در این حالت اگر بیش از این مبلغ صادر کند نماینده مسئول است و تا ان مبلغ اصیل مسئول است..

4- ایراد عدم اهلیت

چهارمین ایرادای که می توان در برابر دارنده به آن استناد کرد ایراد عدم اهلیت است.

اگر شخصی که اهلیت نداشته باشند سند تجاری را صادر کند برای او مسئولیتی ایجاد نمی شود بنابراین در صورتی که براتی در وجه الف صادر شود و ب آن را قبول کندو صادر کننده رشید نباشد و به طور مثال 16 سال سن داشته باشد و ب سند تجاری را به ج و ج به د منتقل کند.

د نمی تواند برای وصول وجه سند تجاری به صادر کننده که اهلیت صدور را نداشته است مراجعه کند اما می تواند به دیگر امضا کنندگان سند تجاری مراجعه کند و دیگر امضا کنندگان سند تجاری نمی توانند از بار مسئولیت خارج شوند .

چرا که طبق اصل استقلال امضاها هر شخصی با امضای خود مسئولیت دارند و دفاع عدم اهلیت فقط مروبط به امضاکننده فاقد اهلیت می باشد

5- ایراد ایادی بلافصل و بی واسطه

اسناد تجاری وصف تجریدی دارند و وصف تجریدی اسناد تجاری به این معنا است که امضا کننده سند تجاری نمی تواند به دلیل معامله منشا از بار مسئولیت خارج شود بنابراین در صورتی که معامله ای بین الف و ب انجام شود و الف سفته ای در وجه ب صادر کند و ب آن را به ج و ج آن را به د منتقل کند و مشخص شود که معامله الف و ب به دلیل مستی الف در حین معامله اساسا باطل بوده است تمامی ایادی بعدی می توانند الف مراجعه کنند ولی ب به دلیل این که معامله ای بی واسطه با الف داشته است نمی تواند به الف مراجعه کند.

بنابراین ایرادات معامله شخصی فقط بین اشخاصی قابل استناد است که به طور مستقیم با هم معامله داشته اند و نمی تواند در برابر امضاکنندگان با واسطه به این ایراد استناد کنند.

6- ایرادات وارده در برابر دارنده سند تجاری با سونیت

همان طور که اشاره شد دارنده در صورتی که حسن نیت داشته باشد می تواند به امضا کنندگان سند تجاری که اصولا به طور تضامنی مسئولیت دارند مراجعه کند ولی اگر دارنده خود سونیت داشته باشد . در  مواردی که دارنده با سونیت است صادر کننده و امضا کنندگان می توانند به این موضوع استناد کنند و و جه سند تجاری را پرداخت نکنند.

بنابراین به طور کلی ایرادات قابل استناد در برابر دارنده به این ترتیب است:

– ایراد جعل امضا

– ایراد تزویر پس از امضا سند

– ایراد عدم اهلیت

-ایراد نماینده فاقد اختیار

– ایراد سونیت

– ایراد ایادی بلافصل

ایرادت غیر قابل استناد در برابر دارنده سند تجاری

ایرادات غیر قابل استناد در برابر دارنده سند تجاری شامل موارد زیر است :

1- سرقت یا فقدان سند

2- فقدان سبب

3-عیوب اراده مانند اکراه و اشتباه

4- جهت نامشروع

5- موهوم بودن طرف در سند تجاری